Μελέτη Περίπτωσης: Νομικοί Περιορισμοί στη Δικαστική Παρέμβαση για την Αντικατάσταση Εκκαθαριστών στις Ανώνυμες Εταιρείες

Αναλυτικός Σχολιασμός της Απόφασης υπ’ αριθμ. 1795/2021 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών

Η παρούσα μελέτη συνιστά κριτική νομική ανάλυση της απόφασης υπ’ αριθμ. 1795/2021 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Τμήμα Εκούσιας Δικαιοδοσίας), σε υπόθεση που αφορούσε τη νομική επιτρεπτότητα και τα όρια της δικαστικής παρέμβασης στον διορισμό και την αντικατάσταση εκκαθαριστών διαλυθείσας ευρωπαϊκής εταιρείας (societas Europaea) με τη μορφή ελληνικής ανώνυμης εταιρείας (εφεξής: Α.Ε.). Η απόφαση εξετάζει τον σκοπό και τα ερμηνευτικά όρια του άρθρου 786 παρ. 3 ΚΠολΔ, σε αντιπαραβολή με τους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης που θεσπίστηκαν με το Κ.Ν. 2190/1920 (ισχύοντα ratione temporis), καθώς και με τα άρθρα 69, 73 και 74 ΑΚ.

Το νομικό ζήτημα ενώπιον του Δικαστηρίου δεν ήταν μόνο διαδικαστικό αλλά και θεσμικό, καθώς άπτεται της αυτονομίας της γενικής συνέλευσης των μετόχων και της αποκλειστικής της αρμοδιότητας στις διαδικασίες εκκαθάρισης.

Ο αιτών, μέτοχος της διαλυθείσας Α.Ε. με την επωνυμία «EFFER ΕΛΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ & ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Α.Ε.» και τον διακριτικό τίτλο «EFFER ΕΛΛΑΣ Α.Ε.», υπέβαλε αίτηση βάσει των άρθρων 739, 740 και 786 παρ. 3 ΚΠολΔ.

Ζήτησε τη δικαστική παύση και αντικατάσταση δύο εκκαθαριστών που είχαν διοριστεί από τη Γενική Συνέλευση στις 02.12.2008, με τον ίδιο και τον κ. Κωνσταντίνο Ζήγα, επικαλούμενος συστηματική παραμέληση των καθηκόντων τους. Επίσης, ζήτησε να επιβληθούν τα δικαστικά έξοδα στους καθ’ ων.

Οι καθ’ ων αμφισβήτησαν την αίτηση, επικαλούμενοι: α) την έλλειψη αρμοδιότητας του δικαστηρίου να παρέμβει σε πράξεις της γενικής συνέλευσης κατά την εκκαθάριση, και β) το απαράδεκτο λόγω μη αναγραφής του Α.Φ.Μ. του αιτούντος, όπως απαιτείται από το άρθρο 118 ΚΠολΔ (όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4335/2015).

Το Δικαστήριο εξέτασε δύο κεντρικά ερωτήματα:

1. Παρέχει το άρθρο 786 παρ. 3 ΚΠολΔ εξουσία στα πολιτικά δικαστήρια να παύσουν και να αντικαταστήσουν εκκαθαριστές Α.Ε. που διορίστηκαν από τη Γενική Συνέλευση;
2. Καθιστά η παράλειψη αναγραφής του Α.Φ.Μ. του αιτούντος την αίτηση απαράδεκτη, σύμφωνα με το άρθρο 118 ΚΠολΔ και τη νομολογία;

Α. Επί της Δικαστικής Αντικατάστασης Εκκαθαριστών

Το Δικαστήριο προέβη σε ερμηνευτική ανάλυση του άρθρου 786 παρ. 3 ΚΠολΔ, το οποίο προβλέπει δυνατότητα δικαστικού διορισμού ή αντικατάστασης διοικητών/εκκαθαριστών σε περιπτώσεις έλλειψης οργάνων ή επειγούσης ανάγκης. Τόνισε, ωστόσο, ότι η διάταξη εφαρμόζεται μόνο όταν ο διορισμός έγινε με δικαστική απόφαση ή όταν η εταιρεία στερείται λειτουργικού οργάνου.

Στην προκειμένη περίπτωση, οι εκκαθαριστές είχαν διοριστεί νομίμως από τη Γενική Συνέλευση βάσει των άρθρων 34 παρ. 1 και 49 του Κ.Ν. 2190/1920. Επομένως, η παύση τους ανήκει αποκλειστικά στη Γενική Συνέλευση.

Το Δικαστήριο επιβεβαίωσε την πάγια αρχή ότι η Γενική Συνέλευση, ακόμη και κατά την εκκαθάριση, παραμένει το ανώτατο όργανο της εταιρείας με αρμοδιότητα διορισμού και παύσης εκκαθαριστών (βλ. ΕφΠειρ 1068/2007, NOMOS).

Έτσι, η επίκληση του άρθρου 786 παρ. 3 ΚΠολΔ απορρίφθηκε ως αβάσιμη.

Β. Επί του Διαδικαστικού Απαραδέκτου (άρθρο 118 ΚΠολΔ)

In addition to the substantive barriers, the Court considered the procedural defect stemming from the applicant’s failure to include his A.F.M., as mandated by Article 118 KPolD. This provision, especially after its amendment by Law 4335/2015, codifies the essential formal requirements for the admissibility of procedural acts.

While certain jurisprudence has accepted post hoc corrections of such omissions (under the principle of non-substantial nullity), the Court held that the omission of the A.F.M. constitutes a fatal procedural flaw unless rectified within the filing.

Moreover, the applicant had not demonstrated any procedural harm or “dikonimiki vlavi” (δικονομική βλάβη) suffered by the respondents, but the defect nonetheless reinforced the Court’s rejection of the application on both admissibility and substantive grounds.

Η απόφαση αναδεικνύει την ισορροπία μεταξύ αυτορρύθμισης της εταιρείας και δικαστικής εποπτείας:

• Ερμηνεύει περιοριστικά το άρθρο 786 παρ. 3 ΚΠολΔ, το οποίο εφαρμόζεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανυπαρξίας οργάνων.
• The restrictive interpretation of Article 786 para. 3 KPolD, which is not a general remedy but a special jurisdictional mechanism for exceptional cases involving defunct or non-functioning corporate bodies.
• Υπογραμμίζει τη σημασία της τήρησης τυπικών δικονομικών απαιτήσεων (Α.Φ.Μ. στο άρθρο 118 ΚΠολΔ).

Η δικαστική απροθυμία να υπερκεράσει την εταιρική αυτονομία, χωρίς ρητή νομοθετική εξουσιοδότηση, επιβεβαιώνεται.

Η απόφαση 1795/2021 αποτυπώνει τη δέσμευση του ελληνικού δικαίου στον σεβασμό της εταιρικής αυτονομίας, ιδίως κατά την εκκαθάριση. Δικαστική παρέμβαση στα εσωτερικά της εταιρείας επιτρέπεται μόνο με σαφή νομοθετική πρόβλεψη.

For legal practitioners, the case reinforces the necessity of procedural precision (Article 118 KPolD), the strategic importance of understanding the boundaries of voluntary jurisdiction (Articles 739 et seq. KPolD), and the obligation to exhaust intra-corporate remedies (e.g., convening a General Assembly) before resorting to judicial recourse.

The decision serves as a benchmark for future litigation involving contested corporate liquidations and the judicial role in their oversight.

• Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας (άρθρα 118, 739, 740, 786)
• Αστικός Κώδικας (άρθρα 69, 73, 74)
• Κ.Ν. 2190/1920 (άρθρα 34, 48, 49)
• Ν. 4548/2018 (Ανώνυμες Εταιρείες)
• Ν. 4335/2015 (τροποποιήσεις ΚΠολΔ)
• ΕφΠειρ 1068/2007, ΝΟΜΟΣ
• Αλεξανδρίδου Ελένη (2016), Δίκαιο Εμπορικών Εταιρειών, 2η έκδ., Νομική Βιβλιοθήκη
• Τζούφη Ιωάννα (2019), «Οι Εκκαθαριστές και το Δικαστικό Μέτρο Επέμβασης», Νομικό Βήμα
• Δεληκοστόπουλος Αντώνης (2020), Πολιτική Δικονομία: Εκούσια Δικαιοδοσία, Σάκκουλας